by CBAM to skrót angielskiej nazwy Carbon Border Adjustment Mechanism. Oznacza mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2. CBAM nazywany jest granicznym podatkiem węglowym. Jego głównym celem jest zapobieganie „ucieczce” emisji CO2 poza Unię Europejską.
CBAM ma na celu rozwiązanie problemu ucieczki emisji i stworzenie równych szans dla przedsiębiorstw z terytorium Unii Europejskiej. Wprowadza opłaty za emisję CO2 (tzw. podatek węglowy) dla produktów wysokoemisyjnych wprowadzanych na rynek UE.
– Mechanizm stanowi jeden z kluczowych elementów europejskiego pakietu Fit for 55. Jego celem jest uczynienie z Europy – do roku 2050 – całkowicie neutralnego, pod względem emisji, kontynentu. Mechanizm CBAM ma wspierać to ambitne założenie poprzez eliminację zjawiska ucieczki emisji. Polega ono na przenoszeniu produkcji z terenu Unii Europejskiej na tereny państw trzecich, gdzie obowiązują znacznie mniej rygorystyczne przepisy w zakresie ochrony środowiska i emisji gazów cieplarnianych. Dodatkowo jest to instrument nacisku na te państwa, aby zaczęły realizować elementy polityki i przepisów wspierających ochronę środowiska oraz redukcję emisji – wyjaśnia Daniel Maryjosz, doradca PwC Polska.
Od 1 października 2023 – tylko raporty, od 1 stycznia 2026 – pełne deklaracje
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/956 ustanawiające cały mechanizm weszło w życie 17 maja tego roku. Przepisy będą wdrażane dwuetapowo.
– Wdrożenie CBAM podzielone jest na dwa etapy. W pierwszym (tzw. okres przejściowy) trwającym od 1 października 2023 r. zgłaszający importowane towary będą zobowiązani jedynie do składania raportu CBAM w okresach kwartalnych. W tym czasie ilość bezpłatnych uprawnień ETS będzie wynosiła 100 proc. W drugiej fazie, od 1 stycznia 2026 r., importerzy będą zobowiązani do składania rocznych deklaracji CBAM (do 31 maja), które będą zawierały m.in. informacje o łącznej liczbie certyfikatów CBAM podlegających umorzeniu. Ten sam termin będzie dotyczył umarzania certyfikatów CBAM odpowiadających emisji wbudowanej. Dodatkowo, ilość darmowych certyfikatów ETS będzie stopniowo zmniejszana – wyjaśnia Daniel Maryjosz, doradca PwC Polska.
Co konkretnie obejmie CBAM?
Regulacja nakłada obowiązki sprawozdawcze na działających w obszarze celnym UE importerów towarów, których produkcja wiąże się z największym ryzykiem ucieczki emisji.
Graniczny podatek węglowy obejmie następujące kategorie towarów:
- żelazo,
- stal,
- cement,
- aluminium,
- nawozy,
- energia elektryczna,
- wodór,
- pośrednie emisje pod pewnymi warunkami.
Graniczny podatek węglowy może stanowić wyzwanie dla przedsiębiorstw. Stwarza również możliwości dla tych, którzy inwestują w zrównoważony rozwój i wyróżniają się na rynku. W związku z tym przedsiębiorcy muszą być świadomi potencjalnych skutków CBAM. Dodatkowo powinni odpowiednio dostosować swoje strategie, aby zachować konkurencyjność w zmieniającym się otoczeniu rynkowym.
CBAM to praktyce bardzo przypominająa funkcjonujący na terenie wspólnoty już od kilku lat system handlu prawami do emisji, czyli EU ETS. Jest to unijny system nabywania praw do emisji gazów cieplarnianych przy okazji produkcji niektórych towarów.
